مقاله38 آراي عرفاني حكيم نظامي گنجوي 275ص - دانلود رایگان
دانلود رایگان
دانلود رایگان
| مقاله38-آراي عرفاني حكيم نظامي گنجوي 275صفهرست مطالب چكيده كلكم راع و كلكم مسئول عن رعيته ؛ تأسي نموده، خود را مسئول و موظف مي داند كه به نصيحت ديگران بپردازد. نصايحي كه پشتوانه اي قرآني و روايي دارد. گاه ابيات و اشعار او ترجماني از يك آيه يا روايتي از ائمه معصومين عليهم السلام است. براي بيان پند و اندرزها و بهره گيري از آن ها، در باب چهارم به جايگاه پند و اندرز در ادب فارسي و به ويژه در آثار نظامي پرداخته شده است. مقدمه نام و نسب و ولادتگاه نظامي: الحكيم الكامل نظامي الگنجه اي نوشته وشرحي ديگر از اسم و نسب او نداده است. او خود نام و نسب خويش را در بعضي ابيات آورده و بنابر آن اشارات، نام او الياس بوده است: در خطّ نظامي ارنهي گام بيني عدد هزار و يك نام و الياس كالف بري زلامش هم با نود و نه است نامش زاينگونه هزار و يك حصارم با صد كم يك سليح دارم[1] يارب تو مرا كه ويس نامم در عشق محمدي تمامم[3] گرشد پدرم به سنت جد يوسف پسر زكي مؤيد با دور به داوري چه كوشم دور است نه جور چون خروشم؟[4] درين سيلاب غم كز ما پدر مرد پسر چون زنده ماند چون پدر مرد چو نامد در جهان پاينده چيزي همه ملك جهان نرزد پشيزي[5] گر مادر من رئيسه كُرد مادر صفتانه پيش من مُرد از لابه گري كه را كنم ياد تا پيش من آردش به فرياد[6] گر خواجه عمر كه خال من بود خالي شدنش وبال من بود از تلـــخ گــواري نواله ام در ناي گلو شكست ناله ام[7] فرزند محمد نظامي آن بردل من چو جان گرامي[8] چو دُر گرچه در بحر گنجه گمم ولي از قهستان شهر قمم[9] به تفرش دهي هست تا نام او نظامي از آنجا شده نامجو[10] بانگ برآورد جهان كاي غلام گنجه كدام است و نظامي كدام؟[12] عراقي وار بانگ از چرخ بگذاشت به آهنگ عراق اين بانگ برداشت[13] من آن بلبلم كز ارم تاختم به باغ تو آرامگه يافتم[14] تركي صفتي وفاي ما نيست تركانه سخن سزاي ما نيست آن كز نسب بلند زايد او را سخن بلند بايد[15] دگر سرو ديار قم نظامي كزو ملك سخن دارد تمامي ز خاك تفرش است آن گوهر پاك ولي در گنجه مدفون است در خاك[17] خانواده نظامي: به حكم آن كه آن كم زندگاني چو گل بر باد شد روز جواني دراين افسانه شرط است اشك راندن گلابي تلخ بر شيرين فشاندن سبك رو چون بت قبچاق من بود گمان افتاد خود كآفاق من بود[19] چو تركان گشته سوي كوچ محتاج به تركي داده رختم را به تاراج اگر شد تركم از خرگه نهاني خدايا ترك زادم را تو داني[20] يكي جفت تنها تو را بس بود كه بسيار كس مرد بي كس بود چو يكرنگ خواهي كه باشد پسر چو دل باش يك مادر و يك پدر[21] از آن مختلف رنگ شد روزگار كه دارد پدر هفت و مادر چهار[22] مقام ادبي نظامي: اين چار هزار بيت اكثر شد گفته به چار ماه كمتر گر شغل دگر حرام بودي در چارده شب تمام بودي[25] آثار نظامي: سوي مخزن آوردم اول بسيج كه سستي نكردم در آن كار هيچ وزو چرب و شيرينـي انگيختـم بـه شيـرين و خسـرو در آميختم و زانجـا سراپرده بيرون زدم در عشـق ليلي و مـجنـون زدم وزيـن قصـه چون باز پرداختم ســوي هفــت پيـكــر فــرس تاختم[26] الف) مخزن الاسرار پانصد و هفتـاد بس ايـامِ خـواب روز بلنـد است بـه مجلس شتاب[27] ب) خسرو و شيرين گذشته پانصد و هفتاد و شش سال نـزد بـر خط خـوبان كس چنين فال[29] مــرا چــون مخزن الاسرار گنجـي چـه بايد در هوس پيمود رنجي[31] جهان خالـي شد از مهتاب و خورشيـد چـمن خالي شد از شمشاد و از بيد چو مرغ عالـم افروز از جهان شد نـه شيرين، كافتاب از من نهان شد[32] ج) ليلي و مجنون آراستـه شـد بـه بهتـريـن حـال در سلـخ رجب بـه ثـي و في دال تـاريـخ عيــان كـه داشت بـا خَود هشتـاد و چهـار بعـد پـانصد[33] ايـن چـار هـزار بيت اكثــر شــد گفته بـه چـار مـاه كمتـر گــر شغل دگـر حــرام بـودي در چارده شب تمــام بــودي[34] د) هفت پيكر آن چه از او نيم گفته بد گفتم گــوهـر نيــم سفتــه را سفتــم وانچه ديدم كه راست بود و درست مــانـدمش هــم بـرقــرار نخـست[39] هـ) اسكندرنامه ازين آشنا روي تر داستـان خنيـده نـبـاشـد بـر راسـتـان از آن خسـروي مي كـه در جـام اوست شــرفنـامـه خـسـروان نـام اوست[40] چو شد نيمي از اين بنا مهره بست مرا نيمه عالم آمد به دست دگـر نيمه را گر بود روزگار چنان گـويم از طبع آموزگار كـه خـواننده را سـر بـرآرد زخـواب بـه رقص آورد ماهيـان را در آب كـنـون بـر بسـاط سخـن گستـري زنــم كــوس اقـبـال اسـكنـدري[41] بلـي گـر چه شد سال بر من كهن نشد رونق تازگيم از سخـن هنوز هم كهن سرو دارد نـوي همـان نغز خنگم كند خوشروي هنوزم بـه پنجاه و هفت از قيـاس صدم در ترازو نهد حق شناس هنوزم زمانه بـه نيروي بخت دهد دُر به دامان و ديبا به تخت به شصت آمد اندازه سال من نگشت از خود اندازه حال من[44] آثار ديگر: مقام علمي نظامي: به بازي نبردم جهان را به سر كه شغلي دگر بود جز خواب و خَور نخفتم شبي شاد در بستري كه نگشادم آن شب زدانش دري[47] كه ديده ست بر هيچ رنگين گلي زمن عالي آوازتر بلبلي زهر دانشي دفتر آراسته به هر نكته اي خامه اي خواسته پذيرفته از هر فني روشني جداگانه در هر فني يك فني[48] منم دانسته در پرگار عالم به تصريف و به نحو اسرار عالم همه زيج فلك جدول به جدول به اصطرلاب حكمت كرده ام حل كه پرسيد از من اسرار فلك را كه معلومش نكردم يك به يك را[49] مرا حيرت بر آن آورد صدبار كه بندم در چنين بتخانه زنار[50] ولي چون كرد حيرت تيز گامي عنايت بانگ برزد كاي نظامي مشو فتنه بر اين بت ها كه هستند كه اين بت ها نه خود را مي پرستند همه هستند سرگردان چو پرگار پديد آرندة خود را طلبكار تو نيز آخر هم از دست بلندي چرا بتخانه اي را در نبندي نموداري كه از سرتا به ماهي است طلسمي بر سر گنج الهي است[51] خبرداري كه سياحان افلاك چرا گردند گرد مركز خاك[52] چوسال آمد به شش چون سرو مي رست رسوم شش جهت را باز مي جست چنان قادر سخن شد در معاني كه بحري گشت در گوهرفشاني چو از باريك بيني موي مي سفت به باريكي سخن چون موي مي گفت چو بر ده سالگي افكند بنياد سر سي سالگان بر باد مي داد[53] سي گذشت از عمر بر خيز اي نظامي گوشه گير من نصيحت كردمت باقي توداني ها و هان[54] به بازي نبردم جهان را به سر كه شغلي دگر بود جز خواب وخور نخفتم شبي شاد در بستري كه نگشادم آن شب زدانش دري[55] هر چه هست از دقيقه هاي نجوم با يكايك نهفته هاي علوم خواندم و سرّ هر ورق جستم چون تو را يافتم ورق شستم[56] دریافت فایل جهت کپی مطلب از ctrl+A استفاده نمایید نماید |